ĐTC gặp gỡ các tham dự viên Năm Thánh

DIỄN VĂN ĐỨC THÁNH CHA LÊÔ XIV DÀNH CHO CÁC THAM DỰ VIÊN NĂM THÁNH CỦA NHỮNG NGƯỜI HOẠT ĐỘNG TRONG LĨNH VỰC CÔNG LÝ

NĂM THÁNH CÔNG LÝ

DIỄN VĂN CỦA ĐỨC THÁNH CHA LÊÔ XIV

Quảng trường Thánh Phêrô

Thứ Bảy, 20 tháng 9 năm 2025

[Đa phương tiện]

Muy buenos días a todos, chào anh chị em!

Anh chị em thân mến,

Tôi vui mừng được chào đón anh chị em nhân dịp Năm thánh dành riêng cho những người đang hoạt động trong lãnh vực rộng lớn của công lý, dưới nhiều hình thức khác nhau. Tôi thân ái chào các vị chức trách hiện diện tại đây, đến từ nhiều quốc gia, đại diện cho các tòa án khác nhau, và tất cả anh chị em là những người hằng ngày thực thi một sứ vụ cần thiết cho các mối tương quan có trật tự giữa các cá nhân, cộng đồng và các quốc gia. Tôi cũng ngỏ lời chào anh chị em hành hương khác đã đến tham dự Năm thánh này! Năm thánh biến tất cả chúng ta thành những người lữ hành, khi khám phá lại các dấu chỉ của một niềm hy vọng không làm thất vọng, chúng ta mong muốn “tìm lại niềm tín thác mà chúng ta cần, trong Giáo hội và trong xã hội, trong các mối tương quan liên vị, trong các quan hệ quốc tế, và trong bổn phận của chúng ta là cổ võ phẩm giá của mọi người cùng sự tôn trọng hồng ân tạo dựng của Thiên Chúa” (Đức Phanxicô, Spes Non Confundit, 25).

Còn dịp nào tốt hơn dịp này để suy tư sâu xa hơn về công lý và chức năng của nó, là điều mà chúng ta biết là không thể thiếu cho sự phát triển có trật tự của xã hội, và cũng là một nhân đức trụ, soi sáng và hướng dẫn lương tâm của mỗi con người. Thực vậy, công lý được mời gọi giữ một vai trò cao hơn trong sự chung sống của con người, một vai trò không thể bị thu hẹp vào việc áp dụng luật pháp đơn thuần hay chỉ là công việc của các thẩm phán, cũng không thể chỉ giới hạn trong các khía cạnh thủ tục.

Câu Kinh Thánh: “Hãy ưa điều chính trực, ghét điều gian ác” (Tv 45:7), nhắc nhở và khuyến khích chúng ta làm điều thiện và tránh điều ác. Thật vậy, biết bao sự khôn ngoan được chứa đựng trong câu châm ngôn: “Hãy trả cho mỗi người những gì thuộc về họ!” Thế nhưng, tất cả những điều này vẫn chưa thể diễn tả hết khát khao sâu thẳm về công lý hiện hữu trong mỗi người chúng ta, khát khao công lý là công cụ then chốt để xây dựng ích chung trong mọi xã hội loài người. Thật vậy, công lý bao hàm phẩm giá của cá nhân, các mối tương quan với tha nhân, cũng như chiều kích cộng đồng của sự chung sống, với những cơ chế và quy luật chung của nó. Công lý thiết lập một vòng tròn giữa các mối tương quan xã hội, đặt giá trị của mỗi con người làm trung tâm và tìm cách gìn giữ giá trị ấy thông qua công lý, đặc biệt khi phải đối diện với những xung đột có thể phát sinh từ hành động cá nhân hay từ sự mất đi ý thức cộng đồng đang tác động đến các thể chế và cơ cấu.

Truyền thống dạy chúng ta rằng công bằng, trước hết, là một nhân đức, nghĩa là một thái độ vững chắc và kiên trì, sắp xếp hành vi của chúng ta theo lý trí và đức tin (xem Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo, 1804). Đặc biệt, nhân đức công bằng cốt tại một “ý chí liên lỉ và vững chắc, quyết tâm trả lại những gì mình mắc nợ với Thiên Chúa và với người lân cận” (sđd., số 1807). Trong viễn tượng này, đối với người tín hữu, công lý mời gọi chúng ta “tôn trọng quyền của mỗi người và thiết lập trong các mối tương quan của con người sự hòa hợp thúc đẩy sự công bằng liên quan đến con người và ích chung” (sđd.). Mục tiêu của nó là bảo đảm một trật tự nhằm bảo vệ những người yếu thế – những người tìm kiếm công lý vì họ đã bị áp bức, bị loại trừ hoặc bị lãng quên.

Có nhiều ví dụ trong các Tin mừng, trong đó hành động của con người được đo lường bằng một nền công lý có khả năng vượt thắng tội ác lạm quyền. Chẳng hạn, sự kiên trì của bà góa đã thúc giục vị thẩm phán khôi phục lại ý thức về công lý của ông (xem Lc 18:1-8). Cũng có một công lý cao cả hơn, trả công cho người thợ làm giờ cuối ngang bằng với người làm cả ngày (xem Mt 20:1-16); một công lý lấy lòng thương xót làm chìa khóa để thấu hiểu các mối tương quan và dẫn chúng ta đến sự tha thứ, đón nhận người con đã mất nay được tìm thấy (xem Lc 15:11-32); và hơn thế nữa, một công lý mời gọi chúng ta tha thứ không phải bảy lần, mà là bảy mươi lần bảy (xem Mt 18:21-35). Chính sức mạnh của sự tha thứ này, vốn gắn liền với giới răn yêu thương, nổi bật lên như một yếu tố cấu thành của một nền công lý có khả năng kết hợp siêu nhiên với con người.

Vì thế, công lý của Tin mừng không hủy bỏ công lý của con người, nhưng chất vấn và tinh luyện nó. Công lý của Tin mừng thúc đẩy công lý của con người tiến xa hơn nữa, thúc đẩy nó hướng đến việc tìm kiếm sự hòa giải. Thật vậy, sự dữ không chỉ chịu trừng phạt mà còn phải được sửa chữa, và để đạt được điều này, cần phải nhìn sâu vào lợi ích của các cá nhân cũng như lợi ích chung. Nhiệm vụ này rất khó khăn, nhưng không phải là không thể đối với những người, ý thức rằng mình đang thi hành một sứ vụ khó khăn hơn những người khác, cam kết sống một cuộc đời công chính. Như chúng ta đã biết, công bằng trở nên cụ thể khi nó vươn tới tha nhân, khi mỗi người được trả lại những gì thuộc về họ, cho đến khi đạt được sự bình đẳng về phẩm giá và cơ hội giữa mọi người. Tuy nhiên, chúng ta nhận thức rằng sự bình đẳng thực sự không giống như sự bình đẳng mang tính hình thức trước pháp luật. Trong khi sự bình đẳng mang tính hình thức là một điều kiện không thể thiếu để thực thi công lý một cách đúng đắn, nó không loại trừ được thực trạng của sự phân biệt đối xử ngày càng gia tăng, mà hệ quả chính là thiếu khả năng tiếp cận công lý. Ngược lại, sự bình đẳng đích thực là khả năng được trao cho tất cả mọi người để họ có thể thực hiện khát vọng của mình và để những quyền gắn liền với phẩm giá của họ được bảo đảm bởi một hệ thống các giá trị chung và được chia sẻ – những giá trị có khả năng truyền cảm hứng cho các chuẩn mực và luật lệ làm nền tảng cho hoạt động của các thể chế.

Ngày nay, điều thôi thúc những người hoạt động trong việc thi hành công lý chính là tìm kiếm – hoặc phục hồi – những giá trị đã bị lãng quên trong đời sống chung của chúng ta, cũng như quan tâm và tôn trọng chúng. Đây là một tiến trình hữu ích và cần thiết trước sự xuất hiện của các hành vi và chiến lược khinh thường sự sống con người ngay từ lúc bắt đầu, chối bỏ những quyền cơ bản thiết yếu cho sự hiện hữu của cá nhân, và không tôn trọng tự do lương tâm. Chính qua các giá trị làm nền tảng cho đời sống xã hội mà công lý đảm nhận vai trò trung tâm của nó trong sự chung sống giữa các cá nhân và cộng đồng. Như Thánh Augustinô đã viết: “Công lý không phải là công lý nếu nó không đồng thời là thận trọng, mạnh mẽ và tiết độ” (Letters 167, 2, 5). Điều này đòi hỏi khả năng luôn suy tư dưới ánh sáng của sự thật và sự khôn ngoan để diễn giải luật một cách sâu sắc – vượt trên chiều kích thuần túy hình thức – để nắm bắt ý nghĩa sâu xa hơn của sự thật mà chúng ta phục vụ. Do đó, việc nỗ lực hướng tới công lý đòi hỏi khả năng yêu quý nó như một thực tại chỉ có thể đạt được thông qua sự chú tâm không ngừng nghỉ, hoàn toàn vô vị lợi và sự phân định kiên trì. Khi công lý được thực thi, người ta đặt mình vào trong việc phục vụ các cá nhân, xã hội và nhà nước, với sự cống hiến trọn vẹn và kiên định. Sự cao cả của công lý không giảm đi khi nó được áp dụng cho những vấn đề nhỏ, nhưng nó luôn trổi vượt lên khi được thực thi trong sự trung thành với luật pháp và với lòng tôn trọng con người, bất kể họ ở đâu trên thế giới (xem Thánh Augustinô, De Doctrina Christiana IV, 18, 35).

“Phúc thay ai đói khát sự công chính, vì họ sẽ được Thiên Chúa cho thỏa lòng” (Mt 5:6). Với mối phúc này, Chúa Giêsu bày tỏ sự căng thẳng tinh thần mà chúng ta phải mở lòng đón nhận – không chỉ để đạt được công lý đích thực, mà trên hết là để tìm kiếm nó, đặc biệt là nơi những người được kêu gọi thực thi nó trong những hoàn cảnh lịch sử khác nhau. “Đói khát” công lý có nghĩa là nhận ra rằng nó đòi hỏi nỗ lực cá nhân nhằm giải thích luật pháp một cách nhân bản nhất có thể. Nhưng, trên hết, đói khát công lý mời gọi chúng ta nỗ lực hướng tới một “sự no thỏa” chỉ có thể đạt được trong một nền công lý cao cả hơn, vượt trên những hoàn cảnh cụ thể.

Các bạn thân mến, Năm thánh cũng mời gọi chúng ta suy tư về một khía cạnh của công lý thường bị bỏ qua: thực trạng của rất nhiều quốc gia và dân tộc đang “đói khát công lý” vì điều kiện sống của họ quá bất công và phi nhân đến mức không thể chấp nhận được. Do đó, đối với bối cảnh quốc tế hiện nay, cần phải áp dụng những lời tuyên bố luôn có giá trị sau đây: “Không có công lý thì không thể cai quản quốc gia; không thể có luật pháp trong một nhà nước không có công lý đích thực. Một hành động được thực hiện theo luật pháp chắc chắn được thực hiện theo công lý, và không thể có một hành động thực sự hợp pháp nếu nó được thực hiện ngược lại công lý… Một nhà nước không có công lý thì không phải là một nhà nước. Thật vậy, công lý là nhân đức trả lại cho mỗi người những gì thuộc về họ. Do đó, không phải là công lý đích thực nếu nó tách nhân loại ra khỏi Thiên Chúa thật” (Thánh Augustinô, De Civitate Dei, XIX, 21, 1). Ước chi những lời đòi hỏi này của Thánh Augustinô truyền cảm hứng cho mỗi chúng ta để thể hiện việc thực thi công lý như một việc phục vụ con người, bằng khả năng tốt nhất của chúng ta, luôn hướng mắt về Thiên Chúa, để tôn trọng trọn vẹn công lý, luật pháp và phẩm giá của mỗi người.

Với niềm hy vọng này, tôi xin cảm ơn và chúc lành cho từng người anh chị em, cho gia đình và công việc của anh chị em.

Nguồn: vatican.va

Chuyển ngữ: TRI KHOAN