Đêm Đức Giêsu bị bắt, chuyện gì xảy ra?

 
Từ cửa Sion chúng tôi băng qua bên kia sườn dốc của núi Sion. Nơi đây chúng tôi có thể nhìn thấy thành Giêrusalem thời vua Đa-vít (the city of David, đối diện thành cổ Giêruslem tọa lạc trên ngọn núi cao nhất), thung lũng Kít-rôn, núi Ô-liu, bên kia thung lũng Hinnom, phía tây nam Giêrusalem có thửa vườn nơi Giu-đa Ít-ca-ri-ốt thắt cổ tự vẫn v.v... Nhìn được toàn cảnh như thế là vì chúng tôi đang đứng tại khu vực nhà thượng tế Cai-pha. Hiện nay các cha dòng Chúa Lên Trời đang coi giữ khu vực này. Nhanh chóng chúng tôi được giới thiệu từng địa điểm liên quan đến cuộc đời Đức Giêsu, Chúa chúng ta tại nơi này.

Trước mặt chúng tôi là ngôi thánh đường Phê-rô (St. Peter’s in Gallicantu) với những bức tranh thời Byzantines liên quan đến câu chuyện chối Chúa của thánh nhân. Dưới ngôi thánh đường là nhà tù mà chính Đức Giêsu bị giam giữ tại đây. Nhìn ra ngoài khoảng sân rộng rãi là nơi Phê-rô đang ngồi quanh đống lửa với vài người đêm hôm Thầy bị bắt. Bên cạnh sân là con đường đá tảng gồ ghề nguyên thủy thời vua Hêrôđê trị vì.

Trong khung cảnh như thế, chúng tôi dâng thánh lễ với ơn xin cho mình cảm nghiệm được tình yêu của thầy Giêsu giống như Phê-rô khi ánh mắt Chúa nhìn về ông.

1. Ai là kẻ nộp Thầy Giêsu

Ngồi lại với Thầy cùng với các môn đệ trong Bữa Tiệc Ly, thầy Giêsu tiên báo đêm nay có kẻ nộp mình. Thánh Luca tinh tế trình thuật lại câu chuyện này với một nhân vật bí ẩn, không biết chính xác ai tra tay làm chuyện ấy. Các môn đệ không biết chính xác ai sẽ nộp Thầy nên mới bàn tán xem trong Nhóm ai lại là kẻ toan làm chuyện ấy (Lc 22,23). Một trong số các ông, bởi Thầy nói: “Nhưng này bàn tay kẻ nộp Thầy đang cùng đặt trên bàn với Thầy.” (Lc 22,21).

Nghe câu ấy, tôi nhìn các môn đệ đều rụt tay khỏi chiếc bàn tiệc và bàn tán xôn xao. Thay vì hỏi xem Thầy muốn nói về ai, như Tin Mừng Gioan kể, Luca lại nói các ông tranh luận với nhau xem ai là người lớn nhất. Kẻ lớn nhất là người không có tội, không phản bội Thầy. Tôi không phản bội Thầy nghĩa là các anh em của tôi có nguy cơ làm chuyện đó. Thế là câu chuyện hồ nghi, và biện hộ giữa các môn đệ nổ ra.

Sau đó mọi khuôn mặt hướng về Phêrô vì thầy Giêsu tiên báo Si-môn sẽ bị “Xa-tan sàng như người ta sàng gạo. Nhưng Thầy đã cầu nguyện cho anh để anh khỏi mất lòng tin. Phần anh, một khi đã trở lại, hãy làm cho anh em của anh nên vững mạnh.” (Lc 22,31-34). Ông tự tin để khẳng định sẵn sàng vào tù ra khám với Thầy. Tuy vậy ông bối rối khi nghe Thầy tiên báo ông sẽ chối Thầy ba lần trước khi gà chưa kịp gáy. Đời nào lại thế! Chắc ông tự nhủ và dám cược với Thầy, cứ để gà gáy rồi ông sẽ cho Thầy biết là ông không đời nào làm thế.

Trong câu chuyện này, tôi hỏi thánh Luca: “Vậy ai là kẻ nộp Thầy đêm nay?”[1] Thực ra kẻ nộp Thầy được ông bỏ trống vì đó là nguy cơ xảy ra cho tất cả mọi người. Mang thân phận tội lỗi, người ta dễ dàng nộp Thầy chối Chúa. Lịch sử cho thấy người ta bài xích đạo Công giáo, bêu rếu danh Thánh Giêsu, bách hại những ai cả gan tin vào Người. Hệ quả là biết bao cuộc bách hại bạo tàn đã xảy ra, nhiều người đã tử vì đạo, vô số người chối phăng rằng mình theo đạo Công giáo, phủ nhận mình là người Kitô hữu. Tất cả họ sợ vì liên hệ đến một con người mang tên Giêsu.

Là người tội lỗi, tôi chỉ xin nhận được lời cầu nguyện của Thầy giống như phần phúc của Phêrô. Để trong hoàn cảnh không muốn kết thân, không muốn liên hệ với Thầy, tôi có thể bắt gặp được ánh mắt của Thầy. Nhờ đó, trong thân phận tội lỗi, tôi có thể đồng cảm với anh em của tôi, đồng hành với tội nhân hướng về lòng thương xót của Thầy. Bởi tôi hiểu rằng: “Lòng Thương xót của Thiên Chúa là trường tồn, chẳng bao giờ kết thúc, không khi nào lỗi thời, chẳng bao giờ bỏ cuộc khi đối diện với những tâm hồn khép kín và chẳng lúc nào mệt mỏi.” (ĐGH Phanxicô).

Ước mong những ai từng phản bội Thầy không đi ra thửa ruộng phía bên kia để tự vẫn. Một mình Giu-đa ở đó là đủ rồi. Bởi Thầy lúc nào cũng muốn canh giữ và không một ai trong các ông phải hư mất, trừ đứa con hư hỏng để ứng nghiệm lời kinh thánh mà thôi. (Ga 17,12).

Tóm lại, Luca muốn độc giả tự tìm lấy câu trả lời cho riêng mình: Trong đêm nay, thời đại này, ai là kẻ nộp Thầy? Điều thú vị là nếu tôi không nộp thì kẻ khác nộp, nếu tôi trong sạch tôi có nguy cơ xem người khác vẩn đục, nếu tôi vô tội, người quanh tôi là kẻ tội đồ. Khi ấy làm sao tôi có thể cảm nghiệm được thế nào là người tội lỗi được Thầy thứ tha, thế nào là khóc với người khóc. Hay nói cách khác, thánh Gioan định nghĩa thật hay về thân phận con người: “Nếu chúng ta nói là chúng ta không có tội, chúng ta tự lừa dối chính mình, và sự thật không ở trong chúng ta.” Tuy vậy, ngài còn mở ra cho chúng ta hy vọng “khi chúng tha thú nhận tội lỗi, Thiên Chúa hằng tha cho chúng ta, thanh tẩy chúng ta sạch khỏi mọi đều bất chính.” (1Ga 1,8-9). Đó là trường hợp của vị Giáo Hoàng tiên khởi Phê-rô.

2. Phê-rô chối Thầy

Câu chuyện chối Thầy của Phê-rô trở nên nổi tiếng vì bốn sách Tin Mừng đều thuật lại; người nào cũng biết trong nhóm môn đệ đã có một người chối Thầy ba lần. Dẫu sao đêm nay tôi thử nhìn mọi điều đang diễn ra tại nhà Cai-pha, để hy vọng rút ra bài học ích lợi cho bản thân, nhờ ơn Chúa.

Sau khi bắt trói Đức Giêsu tại vườn Gethsamane, các môn đệ chạy toán loạn. Vì có luật cấm không được xử án ban đêm (vì bản án ấy vô giá trị), nên những kẻ bắt Thầy bí mật điệu đến ông Kha-nan là nhạc phụ ông Cai-pha làm thượng tế năm đó. Mà ông Cai-pha ở chung nhà với Khan-nan, nên tối hôm nay giới lãnh đạo tôn giáo đều có mặt và tình hình được kiểm soát nghiêm ngặt, vì họ biết họ đang bắt giữ ai: một người nổi tiếng. Vả lại, nếu bắt người lúc đêm khuya mà lùm xùm náo động đến tai tổng trấn Philatô[2] thì phiền phức cho cả Thượng Hội Đồng.

Vì thế ngay từ vòng “gửi xe”, không phải ai cũng dễ dàng được vào. Trường hợp của Gioan là do ông quen biết với vị thượng tế mới được vào trong sân của dinh cùng với Thầy. Trời lúc này giá lạnh và chỉ còn thấy lấp lóe ánh sáng từ những ngọn đuốc hay đống lửa phát ra, khó để người ra nhận rõ mặt nhau. Dẫu sao phía ngoài kia có Phê-rô theo Thầy xa xa, nghĩa là đứng ngoài cổng. Gioan ra xin cho ông vào trong. Thế là ông ngồi ngoài sân cùng với vài người đêm nay. Lúc này là hành trình ông chối Chúa với mức độ tăng dần.

a. Chối những mối liên hệ, kết thân với Thầy

Từ bên ngoài, Phê-rô nghe rõ mồn một câu hỏi thượng tế đang chất vấn Thầy trong kia liên quan đến các môn đệ và giáo huấn của Thầy (Ga 18,19). Tự nhiên ông đoán rằng ai liên hệ với Thầy lúc này quả thực quá nguy hiểm. Dân chài lưới quê mùa như các ông chưa quen chuyện chính trị, tù đày, đương nhiên ai mà không run sợ.

Vì trời lạnh nên họ đốt lửa sưởi ấm và Phê-rô cũng mon men đến ngồi bên đống lửa. Xui cho ông là lúc này có một tớ gái nhìn chòng chọc vào ông và nói: “Cả bác nữa, bác này cũng đã ở với ông ấy đấy!” Ông liền chối: “Tôi có biết ông ấy đâu, chị!” (Lc 22,55-57). Thế là ông không dám nhận mình là môn đệ của Thầy trước mặt thiên hạ, thậm chí ông sợ cả lời nhận xét chính xác của một tớ gái.[3]

Vậy mà mấy năm trước ông quả quyết sống chết với Thầy, “dù có ai bỏ thầy đi nữa, riêng con, con không bỏ Thầy.” Vả lại bỏ Thầy thì ông biết theo ai bây giờ. Đó là lúc các ông cùng Thầy trong cảnh huy hoàng của những phép lạ khiến người ta thán phục tán dương. Trong hoàn cảnh tự hào mình là môn đệ của một người Thầy tài giỏi, lời giảng uy quyền, và dân chúng ùn ùn kéo đến lắng nghe Thầy, dĩ nhiên các ông không muốn bỏ Thầy. Mới đây thôi, lúc ăn bữa tối sau cùng, ông hứa dù có vào tù hay phải chết, ông cũng sãn sàng. Vậy mà...!

Thực ra trong đêm hôm nay, bất kỳ ai cũng sợ vì đây là lúc quyền lực thế gian đang thắng thế. Trong tình cảnh ấy, Phê-rô đã chối Thầy, không còn mối giây liên kết với Thầy, không muốn kết thân với Thầy nữa, vì ông sợ quyền lực thế gian.

b. Chối mình thuộc về nhóm

Là trưởng nhóm, Phê-rô ý thức được vai trò đầu tàu của mình. Ông thường thay mặt nhóm để nói lên chính kiến của người thuộc về Đức Giêsu. Người ta hỏi Thầy là ai?[4] Ông thẳng thắn đại diện nhóm tuyên xưng Thầy là Con Thiên Chúa, là Đấng Mêsia. Thầy khen ông, khen cả nhóm. Tức khắc sau đó ông lại cản Thầy lên Giêrusalem để chịu chết, ông bị Thầy mắng là quân Xa-tan, Thầy mắng cả nhóm. Nói cho cùng, ông nhận thấy vai trò quan trọng của mình trong một nhóm cùng với Thầy bôn ba trong những năm vừa qua.

Tuy vậy, đêm nay sự thật đang diễn ra theo một chiều hướng khác. Chỉ một lát sau lần chối đầu tiên, ông lại bị người khác làm phiền: “Cả bác nữa, bác cũng thuộc bọn chúng!” Ông Phê-rô chối phăng: “Này anh, không phải đâu.” (Lc 22,58). Thế là ông phủ nhận mình là một thành viên trong nhóm các môn đệ. Vậy là nhóm mà mấy năm rồi ông nằm gai nếm mật, chia ngọt sẻ bùi bị cắt đứt. Chắc Thầy đau lòng vì lúc này nghĩ về nhóm mà Thầy hết mực yêu thương: Kẻ tự vẫn phía bên kia thung lũng, kẻ đang chối mình, nhiều kẻ chạy mất dép.
Tôi xin Thầy hiểu cho những yếu đuối của phận người, của các môn đệ và của tôi nữa. Nhờ đó, tôi hy vọng cậy dựa vào Thầy để có đủ sức mạnh thuộc về Thầy, về nhóm của Thầy.

c. Chối căn tính của mình

Thánh Gio-an kể lần thứ ba là một người có họ với kẻ mà Phê-rô đã chém đứt tai lúc ở vườn cây dầu, hỏi Phê-rô. Trong khi đó, thánh Luca nói chừng một giờ sau có người lại quả quyết: “Đúng bác này cũng đã ở với ông ấy, vì bác ta cũng là người Ga-li-lê.” (Lc 23,59). Thế là Phê-rô lại chối và khẳng định với ông ấy rằng Phê-rô không biết ông ấy đang nói gì. Trong khi đó quanh đống lửa dần tàn, ai cũng biết Phê-rô xuất thân từ đâu, vì nghe giọng nói là họ đoán được.[5]

Lần này Phê-rô chối đã ở với Thầy, chối luôn căn tính gốc gác của mình. Thực ra ông không chối mình là người sinh sống tại biển Hồ Galilê, một nơi sinh đẹp và nổi tiếng thời bấy giờ. Đúng hơn ông muốn chối liên hệ đến một người trong sân kia cũng là người vùng Galilê. Đúng là một khi sợ hãi khiến người ta lấy mọi lý do để biện bạch, để chối sự thật đang diễn ra. Ông sợ giới lãnh đạo tôn giáo có thể khiến ông phải thiệt mạng, ông sợ vì nỗi nhục hình khổ giá phải vác đi trước dân chúng.

Trong vài giờ phía ngoài sân thượng tế Cai-Pha, Phê-rô đã chối Thầy, chối nhóm và chối chính mình. Ông rơi vào cuộc khủng hoảng nội tâm, vơi vào vực thẳm, vào vòng luẩn quẩn để tìm lời biện minh. Ông sẵn sàng chối mọi thứ để tìm an toàn cho mình. Ông là người tội lỗi.

3. Ánh mắt thầy Giêsu

 Tôi ngó sang bên kia thành Giêrusalem mà Đa-vít ở nhiều năm về trước, tôi bâng quơ nhìn phía ngoài con đường lúc nãy Thầy bị ngã vì quân lính thúc giục đi cho nhanh. Mọi thứ trở nên hoang mang cho tôi, vì cảnh tôi vừa chứng kiến, vừa nghe rõ mồn một. Trên hành trình theo thầy Giêsu có khi nào tôi đã chối thầy Giêsu không, tương lai sẽ ra sao. Một người cương nghị, mạnh mẽ và luôn ở với Thầy suốt ba năm nay còn chối Thầy đến ba lần. Chắc tôi không ngoại lệ. Do đó, tôi run sợ vịn tay vào cổng của nhà ông Cai-Pha để tiếp tục xem chuyện gì sẽ đến.

Trong lúc đó, tôi nghe tiếng gà gáy báo hiệu sang canh. Tiếng gà là đồng hồ báo thức cho người dân chuẩn bị bừng dậy sau đêm dài ngon giấc. Nhưng đêm nay với tôi, với Phê-rô và nhiều người không được ngủ vì một con người mang tên Giêsu. Cũng tiếng gà gáy ấy khiến Phê-rô bừng tỉnh cơn mê! Từ giây phút đó người đời bắt gặp hình ảnh Phê-rô gắn liền với chú gà trống nhắc ông về một chuyện đau lòng.

Thực ra trong khi gà đang gáy thì thầy Giêsu quay lại nhìn Phê-rô. Vì Thầy ở rất gần với ông, nên không chỉ nghe hết những lần chối của ông mà còn nhìn về ông. Ánh mắt Thầy khiến ông sực nhớ lại lời Thầy vừa nói đêm qua: “Gà chưa kịp gáy, anh đã chối Thầy ba lần.” (Lc 22,61). Thế là ông ra ngoài khóc lóc thảm thiết.

Tôi xúc động trước hành động của Phê-rô. Phải chăng thầy Giêsu muốn nhìn để quở trách ông vì đã chối Thầy? Nếu vậy ông càng sợ để lẩn trốn khỏi tâm trạng khủng khiếp ấy. Tuy nhiên, ông gặp được ánh mắt của Thầy đụng chạm, để trao cho ông một tình yêu của người Thầy luôn yêu thương tha thứ cho trò. Thầy nhìn để muốn ông nhận ra tình yêu ấy đủ để ông có thể đứng dậy sau ba lần vấp ngã. Tội lỗi dù có mạnh đến đâu, có thắm tựa vải điều, nhưng với ánh mắt của Thầy đêm nay, Thầy vẫn làm cho trắng như tuyết để ông cảm nhận được tình thương vô bờ đến từ Thầy. Ông chạy ra khóc lóc ăn năn, khóc cho khoảnh khắc lỗi lầm, chối mọi sự của mình.

Giọt nước mắt của ông như những giọt nước mắt của người đàn bà tội lỗi xức dầu cho Chúa mấy hôm trước. Ông khóc như một đứa trẻ vừa gây ra lỗi lầm cần đến lòng xót thương của Thầy. Với những giọt nước mắt ăn năn, ông mong Thầy thứ lỗi, mong anh em bỏ qua. Và dĩ nhiên, ánh mắt của Thầy lúc nãy xóa nhòa mọi khoảng cách giữa Thầy và ông. Tuy tội của ông rất nhiều, nhưng ông đã được tha trong ánh mắt của Chúa. Và sau đó ông đã yêu Chúa thật nhiều.

Cảm ơn chú gà đã cất lên tiếng gáy hệt như một hồi chuông báo hiệu cho ông đã đi sai đường. Đúng hơn, tạ ơn “ánh mắt tinh tế và trìu mến” của thầy Giêsu đã kéo ông trở về. Ánh mắt ấy có sức mạnh lạ kỳ giúp ông sực nhớ lời Thầy. Giọt nước mắt của ông lúc này tuôn chảy, gột rửa hết những vẩn đục trong tâm hồn, hết những “lời độc địa” vừa rồi. Và nhờ đó, sau này ông trở nên một vị tông đồ vĩ đại, một Giáo Hoàng tiên khởi và một trụ cột tuyệt vời giúp thầy Giêsu xây dựng Hội Thánh của Người.

Nhìn Phêrô lúc này tôi chợt nghĩ câu chuyện chối Thầy của ông cũng đang là vấn đề nổi cộm của thời đại hôm nay. Người ta không chỉ chối Chúa bằng học thuyết, bằng lời nói, bằng hành động mà còn bằng cả sự dửng dưng tôn giáo đáng sợ! Ước gì nhờ ánh mắt nhân từ của Thầy Chí Thánh, người ta cũng nhận được sức mạnh, có được tình yêu để can đảm nói cho mọi người: “Tôi là môn đệ của Chúa Giêsu, tôi muốn làm chứng cho Người.”

4. Ba lần chối Chúa, ba lần yêu mến Thầy và sứ mạng Chúa trao

Thế là ông đã chối Thầy. Ánh mắt Thầy nhìn ông, Thầy tiếp tục nhìn ông cho dẫu Thầy đang chịu đánh đập, bị các lính canh xúc phạm trong nhà giam phía bên trong kia.

Tôi tiến vào trong nhà Thờ mang tên ông. Chính giữa gian cung thánh là bức hình người ta “chụp” lại cảnh ông ra ngoài khóc lóc thảm thiết. Nơi đó ông có giờ phản tỉnh lại tất cả những gì mình đã làm và những gì thầy Giêsu mời gọi.

Phía trên trái gian cung thánh là bức hình người ta “chụp” khi ông chối thầy Giêsu. Bức họa nổi bật Thầy và ông đang đứng trước nhóm người phía sân ngoài kia (như một cộng đoàn), cùng với đống lửa. Và trong cảnh huống đó, ông chìa tay chối Thầy, chối cả nhóm ông từng thuộc về.

Đối diện là bức họa cuối cùng “phóng viên chụp” vào lúc thầy Giêsu hiện ra với các môn đệ trên bãi biển Galilê khi trời còn tờ mờ sáng. Bức ảnh này hoàn toàn khác biệt. Nếu như lúc đầu ông chối Chúa ba lần, thì trong bức ảnh này, ông thân thưa ba lần với Chúa là ông yêu mến Chúa. Một con người với hai thời điểm, hai lựa chọn và hai tấm lòng khác nhau. Dẫu sao, hạnh phúc cho ông vì ông không như kẻ đã ra đi thắt cổ. Nhờ nhận ra tình yêu vô bờ của Thầy mình, nên ông đáp lại bằng tình yêu nồng cháy. Khi đó, Thầy an lòng trao cho ông sứ mạng chăn dắt chiên của Thầy.

Tới đây tôi thấy Phê-rô là một tội nhân đích thực, nhưng được Chúa Giêsu thương ban ơn tha thứ và ông được trao sứ mạng trọng đại. Vì ở trong hoàn cảnh yếu đuối của phận người, ông hiểu được tội lỗi, ông hiểu được những vấp ngã của anh em, nên ông vâng lời Thầy cố gắng “làm cho anh em của ông nên vững mạnh” (Lc 22,22). Và sau buổi sáng trên bãi biển hôm đó, ông đã đồng hành cùng anh em của mình mạnh dạn loan báo Tin Mừng Phục sinh cho người Do Thái, cho khắp xứ sở vùng Địa Trung Hải (Mediterranean Sea), rồi đến tận Rôma. Hơn nữa các ông đã làm cho danh Cha, danh Thầy được cả sáng trên khắp mặt địa cầu.

Sứ mạng hôm nay Chúa vẫn trao cho từng người thực hiện. Nhưng trước đó Chúa cần mỗi người cảm nghiệm được kinh nghiệm tha thứ của Thiên Chúa. Qua đó, một khi tôi nhận được tình yêu đến từ Thiên Chúa sẽ thúc bách tôi rao giảng Tin Mừng cho nhiều người được biết: “Đây là thời Thiên Chúa thi ân, đây là ngày Thiên Chúa cứu độ.” (2Cr 6,2).

Trời mỗi lúc một sáng dần, cả đoàn người chờ mặt trời ló rạng là điệu Đức Giêsu đến nơi xử án. Trong khi ngồi chờ, tôi nhìn thầy Giêsu đang bị giam trong tù, thử mường tượng cảnh lát nữa đây, hoặc ngày hôm nay, cuộc sống Thầy sẽ như thế nào. Thôi thì có Chúa Cha lo liệu.

Khép lại những giờ chiêm ngắm và cầu nguyện với Chúa trong khung cảnh nhà ông Cai-pha. Noi gương thánh Phê-rô, tôi nài xin thầy Giêsu cho tôi cảm nghiệm về ánh mắt, tình yêu của Chúa dành cho tôi là một tội nhân. Để từ đó, tôi có thể đụng chạm được lòng tha thứ của Thiên Chúa và hăng say với sứ mạng Chúa trao. Amen.
 
Giuse Phạm Đình Ngọc SJ
Kỳ tới: Câu chuyện xử án Thầy Giêsu