Nước mắt cá lóc

Nước mắt cá lóc

Không phải nước mắt cá sấu như thường nghe nói. Nước mắt cá lóc nói lên tình mẹ, sự hy sinh, nhẫn nại của người mẹ. 

Đồng bằng miền Nam vào những tháng cuối năm nước rút trên đồng lúa đượm màu đang chín để lại cánh đồng bát ngát một màu lúa vàng ươm. Cả đồng bằng miền nam ướp hương mùi lúa chín thơm ngát trời. Cá thường trút xuống ao hồ sống tạm những ngày nắng hạn vì đồng ruộng khô dần. Con cá lóc với bầy con mới sinh mà dân địa phương gọi là bầy rồng rồng. Một mẹ với hàng chục ngàn con bơi lội trong cái hồ sen.

Cuộc đời không mấy sáng sủa cho nhà cá vì cái gió hanh vừa mang khí lạnh vừa liếm cạn làn nước những nơi gió đi qua. Nước hồ càng ngày càng cạn. Lóc mẹ nghĩ không thể sống trong hoàn cảnh này mãi được. Phải đi thôi, phải rời bỏ chốn này, càng sớm càng tốt. Nghĩ thế nhưng lóc mẹ lo ngày lo đêm vì cái ý tưởng ra đi tìm đường sống. Đi đâu bây giờ, phiêu lưu mạo hiểm quá. Không đi chắc chắn ngày gần đây chết cả mẹ lẫn con, ra đi họa may thì sống. Đi đâu về hướng nào là câu hỏi gai góc khó giải quyết.

Những ngày nước ruộng tràn lan bơi thỏa chí có ai nghĩ cánh đồng nước bao la kia có thể cạn khô trong vài ba tháng. Thế trời biến đổi, xoay vần ngoài tầm hiểu của loài cá, xa lạ với tất cả loài có vi biết bơi lội. Càng suy nghĩ về việc nước cạn con lóc mẹ càng thấy cơ trời huyền diệu cao siêu và nó thấy mình mù mờ trong những đổi thay của thời tiết. Bầy rồng rồng không hiểu mẹ chúng nghĩ gì, chúng hồn nhiên tung tăng bơi lội không hề hay biết nỗi lo của mẹ.

Rồi một đêm kia khi chúng đang ngon giấc lóc mẹ phát ra những tiếng báo nguy, như thường lệ cả bày rồng rồng quấn quanh con lóc mẹ, ngơ ngác không hiểu sự việc gì. Con lóc mẹ giải thích qua loa cho lũ con biết chương trình bỏ hồ và những nguy hiểm có thể đến. Bầy rồng rồng, con thì vui ra mặt, con thì ái ngại, con thì tiếc cái hồ sen nơi nó đang vui đùa. Ánh trăng rằm ló dạng. Con lóc mẹ há miệng lớn cho lũ con chui vào và nó bắt đầu cuộc mạo hiểm. Lóc mẹ uốn cong người bật mạnh khỏi hồ sen. Nó nằm yên nghe ngóng rồi yên tâm nhoài người đi. Dưới ánh trăng đêm nó cảm thấy an toàn hơn, vừa tránh bị người bắt vừa thoát mạo hiểm bởi lũ chim trời. Mối nguy hiểm lớn cho tính mạng khi vượt hồ ban đêm là lũ chuột. Bọn này ưa đi ăn đêm và chúng thèm khát đủ thứ nhất là thịt cá lóc; dù là chết chúng cũng nướng trui uống rượu.

Gió may lướt nhẹ qua mình khiến con lóc thấy ớn lạnh. Trăng đã lặn, đêm sắp tàn vẫn chưa thấy hồ nước. Nỗi sợ tăng dần, cổ khô đắng. Bầy rồng rồng trong miệng cũng khô nước nhúc nhích muốn ngạt thở. Lóc mẹ biết lũ con khát nước nhưng làm sao hơn chính lóc mẹ cũng khát khô họng và còn lo cho tương lai nữa. Nỗi sợ tăng thêm khi lóc mẹ thấy ánh bình minh ló dạng. Nỗi nguy hiểm cuộc đời đang chờ đón cả mẹ lẫn con. Cái nắng đầu hạ tuy không tàn khốc nhưng đủ thiêu đốt cá ngoài nước. Miệng càng khô, lũ con càng nhộn nhạo. Trong lúc khốn cùng chỉ còn dòng lệ may ra giúp lũ con bớt khát. Nghĩ thế lóc mẹ lấy hết sức bình sinh phóng cao người cho toàn thân vút bổng rồi rơi uỵch xuống đất khô. Toàn thân đau đớn, ê ẩm. Nó nằm yên chịu cái đau thấm từng thớ thịt. Hai mắt lệ tuôn trào lăn qua gò má chảy vào miệng nơi đàn rồng đang khát nước. Lũ con nằm yên nhờ mấy giọt nước mắt mẹ thấm qua vành môi tạo cho chúng ít hơi ẩm. Phần khác chúng tưởng mẹ giận nên nằm yên thin thít. Chờ cơn đau dịu xuống lóc mẹ thử nhoài tới. Nó an tâm nhận biết không một xương nào bị gẫy. Bao nhiêu hơi tàn dành cho đôi vi nhoài tới, nhất định không chịu đầu hàng dù có chết khô. Nó quên thân mình vì lũ con trong miệng khơi dậy tình mẫu tử. Nó cắn chặt miệng quyết tâm không để con nào lọt miệng trên đường đi. Làn gió sáng lướt qua mang hơi nước ngọt, linh tính loài cá cho nó biết gần đây có nước. Cái ý tưởng được nước khiến lóc mẹ tỉnh hẳn, tăng sức mạnh. Nó ngoằn người cố vươn lên để đạt ý nguyện.

Suốt tuần qua lóc mẹ vừa mệt vừa đau. Toàn thân ê ẩm không muốn nhúc nhích đi săn mồi. Bầy rồng con cũng quanh quẩn bên mẹ tỏ bày tình mẫu tử. Nhìn nghìn con quấn quít bên mình lóc mẹ vui tình hiếu thảo. Nó tự an ủi, vui khổ có nhau xum vầy như thế này còn hạnh phúc nào bằng. Cơn đau vơi đi mẹ con đàn rồng trở lại mái nhà xưa, cũng cái ao sen đó, cảnh vật xưa, đường lối cũ. Không ai biết nó đã ra đi hụt trở về an toàn. Hạnh phúc gia đình đầm ấm khiến lóc mẹ an tâm và tăng nghị lực sống. Tuy nghĩ thế nhưng ở đây không có sự sống. Con đường sống cạn dần, cạn dần với mức độ nước bay hơi vì nắng hạn. Nhất định phải ra đi, đi tìm nguồn sống trong cái chết. Không thể chết nhát, chết khô, chết cạn. Nhất định phải đánh liều chuyến nữa.

Lần trước thất bại vì không nghiên cứu đường đi, nước bước. Lần này quyết chí ra đi, vấn đề là chờ cơ hội. Một tháng sau lại đúng ngày trăng rằm, lũ con khôn lớn hơn, lóc mẹ lại thu con vào miệng nhảy bờ. Nó cứ một hướng phóng tới, kệ gió lạnh, kệ trăng thanh, kệ những tiếng động trong đêm vắng. Cứ một hướng tiến tới bất kể gai góc, gò cao, cỏ dại. Lóc mẹ ngừng lao tới khi nó ngửi thấy mùi nước tiểu trâu phảng phất đâu đây. Ở đâu có mùi nước tiểu trâu là ở đó có cỏ non. Với cái nắng tàn bạo này chỉ nơi nào ẩm thấp, gần nguồn nước, cạnh ao hồ, nơi đó mới có cỏ non. Lóc mẹ nằm định thần ráng ngửi xem mùi nước tiểu trâu đến từ hướng nào. Thoang thoảng mùi khai phảng phất gần đây sau mỗi cơn gió. Khi định đúng hướng lóc mẹ thấy phấn chấn hơn, hy vọng thành công nhiều hơn. Trong cái may có cái rủi. Rủi ro lớn nhất là rơi xuống lỗ chân trâu, cắm đầu xuống đó là coi như lúa. Không cách nào ngóc cổ lên được chỉ có chờ chết hoặc bị người ta tóm cổ lôi về thịt. Nghĩ thế lóc mẹ cẩn thận hơn, nó từ từ ngoai đi trong tư thế sẵn sàng tránh né lỗ chân trâu. Con lóc cảm thấy thân tàn sức kiệt, đường gian nan dài hay ngắn không biết trước, nó chỉ cảm thấy không còn sức để vươn lên. Các vảy lóc dựng ngược, khô nhớt vì bị đất khô và cỏ cháy hút sạch nhớt. Làn da được bảo vệ bởi nhớt cá, khi nhớt sạch đi da dễ bị thương, không bảo vệ được thân cá. Nó đau đớn lịm đi, không biết bao lâu chỉ biết là nó đã ngất đi vì đau đớn và cạn lực. Khi tỉnh dậy nó lại vươn nhoài tới vì nghĩ tới bầy con trong miệng. Mình nó có thể mang sự sống cho bầy con. Nó nghĩ phải sống để cứu bầy con tạo cho nó một nghị lực mới. Tuy không dồi dào nhưng nó không chịu đầu hàng trước khó khăn, nguy hiểm trong đêm đen. Con lóc cứ ngoai dăm ba bước lại nằm thở, vừa than cho số phận hẩm hiu vừa thương hại đàn con dại. Sau hơn nửa đêm nó linh cảm có nước đâu đây.

Dưới bụng nó có mùi ẩm ướt, cỏ non mềm dễ trườn người hơn, mùi bùn tươi xông lên dầy đặc hơn, mùi nước tiểu trâu có pha lẫn mùi phân tươi hăng nồng tứ phía. Những mùi này khiến nó ứa nước mắt vì vui sướng. Lũ rồng con trong miệng con lóc cũng vui lây cái vui của mẹ. Chúng không biết việc gì đang xảy ra nhưng chúng đoán chắc là tin vui. Lần trước nước mắt mẹ nó mặn nồng xót đến cộm mắt. Lần này nước mắt mẹ ít cay nồng hơn lần trước. Mắt chúng ít bị cay hơn và rãi con lóc mẹ cũng rịn ra nhiều hơn báo hiệu điều may lành đang xảy đến. Con lóc mẹ tin chắc đâu đây có nước và mẹ con lóc sắp thoát nạn. Nhiều nước hay ít nó chưa dám nghĩ tới chỉ cần có nước thôi. Bao nhiêu cũng được. Nó nghĩ được nước tăng sức mạnh, lóc mẹ ra sức phóng tới, bất kể gian nan. Sức mạnh ở đâu tràn đến trong thân thể lóc, nó lao người tới phía trước với những cú phóng tận lực, càng lao đi hơi nước càng nhiều và niềm hy vọng càng dâng dào dạt.

Nó quên cả nguy hiểm rơi vào hố tử thần, lỗ chân trâu. Toàn thân nó rơi tọt xuống nước, vừa mừng, vừa vui. Nó nằm yên bất động, hưởng cái thành quả đạt được, hưởng cái đê mê của dòng nước mới. Chờ cho thân xác chìm xuống đáy nước. Chờ hoài, chờ hoài vẫn chưa thấy tới đáy, nó biết chiều sâu của nước, được nước, được sự sống tha hồ vùng vẫy. Nó vẫy đuôi mừng rỡ bơi ngược lên hả miệng cho lũ con bơi ra hưởng mùi nước mới. Bây giờ lóc mẹ mới thấy rát buốt châu thân. Lúc này nó mới biết trên đường đi tìm nước toàn thân nó bị trầy da tróc vảy.
Hàng năm mẹ con lóc họp nhau hai lần để tưởng nhớ chuyến đi. Lần thứ nhất vào ngày mất nước, lóc mẹ kể tỉ mỉ chi tiết chuyến đi gian nan, tìm nguồn sống trong cái chết để nhắc nhở lũ con mục đích của chuyến đi, đừng thấy trời mới, đất mới mà đua đòi chạy theo thói đời quên đi mục đích bỏ hồ của mẹ con nhà lóc. Lần thứ hai tụ họp mừng ngày được nước và cũng là ngày nhớ đến những rồng con, không may mắn, đã tất tưởi chết trên đường đi tìm nước sống. Ngày nay con lóc mẹ đã già không còn bươm chải nuôi con nữa và đàn con cũng lớn khôn. Nhưng lóc mẹ không bao giờ muốn con mình bị đồng hóa bởi dòng nước mới nhưng muốn lũ con luôn ghi nhớ cái mục đích tối hậu trong việc bỏ hồ đi tìm sự sống.

Lm Vũđình Tường 8/8/2012